Άρθρο του Ιωάννη Μουστάκα, MSc Κοινωνικής & Αλληλέγγυας Οικονομίας

Συνεταιρισμός και Διοίκηση

Με τον όρο Κοινωνική Οικονομία, ορίζουμε τον τρίτο τομέα της οικονομίας, ο οποίος είναι διαφοροποιημένος από τον δημόσιο και τον ιδιωτικό. Σε αυτό το κομμάτι της οικονομίας και στους φορείς που εντάσσονται σε αυτόν, επικρατούν έννοιες όπως δημοκρατικότητα, ισονομία, δικαιοσύνη, αλληλεγγύη, αρχές που αναδεικνύονται μέσα από την ανθρώπινη συνεργασία, δημιουργώντας ένα κοινό πλέγμα ασφαλείας, γύρω από κάθε άτομο που συμμετέχει σε αυτό το σύνολο.
Η Κοινωνική Οικονομία εφαρμόζεται με τη μορφή των συνεταιρισμών, οι οποίοι εμφορούνται από τις αρχές της, με διττό όφελος. Αφ’ ενός προστατεύοντας τα δικαιώματα των συνεταίρων, αφ’ ετέρου και ειδικά στους αγροτικούς, παράγοντας προϊόντα τα οποία μέσα από συνθήκες ηθικού εμπορίου, προσφέρονται στους καταναλωτές όπως παράγονται από τη φύση. Δεν είναι τυχαία η απόλυτη αποδοχή των συνεταιριστικών προϊόντων από τους καταναλωτές, καθώς άπαντες αναγνωρίζουν την αξία τους.

Σε αντίθεση με τα προϊόντα που παράγουν, η λέξη συνεταιρισμός είναι συνυφασμένη με την πολιτική εκμετάλλευση και την διευκόλυνση ημετέρων της ηγετικής ομάδας, εις βάρος του συνόλου. Δυστυχώς η πραγματικότητα αποδεικνύει ότι υπάρχουν παραδείγματα τα οποία στοιχειοθετούν αυτή τη θέση, με μια όμως διαφορά. Μπορεί στις δεκαετίες του ’80 και του ’90 να υπήρχε η πολιτική εκμετάλλευση, όμως οι συνεταιρισμοί που συνέχισαν τη λειτουργία τους, έγιναν θύμα στα χέρια ισχυρών προέδρων και της ηγετικής τους ομάδας. Προέδρων, οι οποίοι χωρίς γνώσεις, χωρίς όραμα, χωρίς ενσυναίσθηση, βρέθηκαν να ηγούνται ισχυρών συνεταιρισμών, έχοντας οδηγό τις «γνωριμίες», τις «εξυπηρετήσεις» και οτιδήποτε μη συμβατό με την Κοινωνική Οικονομία.

Ανεξάρτητοι πλέον από τις ιδεολογικές τους πεποιθήσεις, οι οποίες τους έδωσαν στο παρελθόν τη δύναμη, έγιναν διαχειριστές μιας κοινής περιουσίας, η οποία τους εξασφάλιζε οικονομική ευμάρεια και πολιτική παντοδυναμία. Έχουμε πολλά παραδείγματα, όπου πρόεδροι συνεταιρισμών έγιναν Δήμαρχοι, Αντιδήμαρχοι, Πρόεδροι σε Ομοσπονδίες ή άλλες δευτεροβάθμιες και τριτοβάθμιες συνδικαλιστικές οργανώσεις, εις βάρος των συνεταιρισμών που τους ανέδειξαν.

Το θύμα σε αυτές τις περιπτώσεις, είναι ο συνεταιρισμός. Ένας φορέας που δημιουργήθηκε από αγρότες, οι οποίοι εναπόθεσαν σε αυτόν τις ελπίδες τους για βελτίωση της ποιότητας ζωής των ιδίων και των οικογενειών τους. Που ήλπιζαν ότι θα βρουν σε αυτόν την αμοιβαιότητα, την αλληλεγγύη, την ασφάλεια και την ισότητα, απέναντι στην εκμετάλλευση των ιδιωτών εμπόρων. Που επειδή εμφανίστηκαν «κάποιοι» με γνωριμίες, πίστεψαν ότι θα τους βοηθούσαν χωρίς αντάλλαγμα. Το αποτέλεσμα σε πολλές περιπτώσεις δείχνει ότι αυτοί που ανέλαβαν ως Πρόεδροι, καπηλεύτηκαν την εμπιστοσύνη των συναδέλφων τους και μέσα από την πολυετή παραμονή τους στην ηγεσία, έγιναν καθεστώς.

Φυσικό επακόλουθο ήταν η αποαμοιβαιοποίηση και τελικά η απαξίωση των συνεταιρισμών. Η στροφή προς τους ιδιώτες εμπόρους με τις μειωμένες τιμές παραγωγού ήταν η μοναδική λύση απέναντι στην ιδιοτελή αντιμετώπισή τους από τον Πρόεδρο και την ηγετική του ομάδα. Το σύστημα γνωστό και δοκιμασμένο. Η ηγετική ομάδα ικανοποιημένη απόλυτα, τόσο από τιμές όσο και από χρόνο εξόφλησης. Οι υπόλοιποι, οικονομική σκλαβιά, μέσω της πληρωμής τους μόνο με προσωπική επικοινωνία με τον Πρόεδρο, ώστε να υπάρχει γνώση του ευεργέτη τους.

Μοναδική λύση στο πρόβλημα της παντοδύναμης ηγετικής ομάδας, είναι η γνώση των αρχών που περιγράφονται στο καταστατικό κάθε συνεταιρισμού. Γνώση η οποία ενωμένη με την δυναμική διεκδίκηση, θα μετουσιωθεί σε απαίτηση ορθής λειτουργίας. Μόνο τότε θα μπορέσει κάθε συνεταιρισμός, να απαγκιστρωθεί από τον φαύλο κύκλο της αποαμοιβαιοποίησης και της απαξίωσης. Μόνο τότε ο συνεταιρισμός θα είναι σε θέση να υπηρετήσει τις αρχές και τα οράματα αυτών που τον δημιούργησαν.